Dậy thì sớm: Làm thế nào để trẻ về đúng tuổi thật?

Theo GS.TS. Thầy thuốc nhân dân Trần Thị Phương Mai (phòng khám Phương Mai, Hà Nội), do tác động sớm của hocmon sinh dục lên toàn bộ cơ thể gây nên khi dậy thì sớm (DTS) trẻ sẽ phát triển chiều cao nhanh hơn những trẻ bình thường khác. Tuy nhiên, do hóc môn sinh dục tác động vào các đầu xương làm xương phát triển và cốt hoá sớm nên về lâu dài những trẻ này thường bị lùn ở tuổi trưởng thành.

 DTS có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý của đứa trẻ do chúng cảm thấy khác biệt với trẻ đồng lứa tuổi, ngoài ra đây cũng còn là vấn đề xã hội, trẻ có thể bị lạm dụng tình dục do phát triển các đặc tính sinh dục sớm.

Thông thường dậy thì xảy ra từ 8 đến 13 tuổi ở trẻ gái và 9 đến 14 tuổi ở trẻ trai Nếu các biểu hiện đặc tính sinh dục thứ phát của dậy thì xuất hiện trước 8 tuổi ở bé gái và trước 10 tuổi ở bé trai thì được chẩn đoán là DTS. Dậy thì được kích hoạt bởi một hóc môn tiết ra từ vùng hạ đồi nằm ở trong não gọi là hóc môn giải phóng sinh dục.

Ở trẻ gái trước 8 tuổi nếu DTS thì tốc độ phát triển chiều cao tăng nhanh 10 đến 14 cm/1 năm (bình thường 5 cm/năm), cơ bắp phát triển nhanh làm tăng chỉ số khối cơ thể (BMI). Tuyến vú phát triển to ra, bộ phận sinh dục dưới mọc lông hoặc không mọc nhưng ra nhiều chất nhầy, có kinh nguyệt hàng tháng. Tính tình trẻ thay đổi, thích chơi với bạn trai và cũng có ham muốn quan hệ tình dục.

Ở trẻ trai trước 10 tuổi, tốc độ phát triển chiều cao và chỉ số khối cơ thể cũng tăng nhanh giống như nữ. Trẻ bắt đầu có giọng nói trầm khàn, có mụn trứng cá ở mặt, mọc lông sinh dục, dương vật to nhanh và dài > 6cm. Trong trường hợp dậy thì sớm thật sự trẻ phát triển nhanh ở tinh hoàn, thể tích tinh hoàn lớn >5ml và có thể xuất tinh. Chính vì nồng độ hóc môn sinh dục trong máu của trẻ tăng cao gần như người trưởng thành nên tâm sinh lý trẻ thay đổi, trẻ thích quan hệ tình dục và chưa biết kìm chế bản năng sinh dục dẫn đến hành vi của trẻ thay đổi.

GS. Trần Thị Phương Mai cho biết thêm, những thay đổi bên ngoài của DTS làm trẻ giống như một người lớn thu nhỏ nhưng sự phát triển của não bộ, tư duy và ý thức lại như của trẻ em. Trẻ có những rối loạn về tâm lý, có thể trở thành đối tượng bị chọc ghẹo hoặc xa lánh của các bạn đồng lứa tuổi, dần dần trẻ có thể bị trầm cảm.

 Nguyên nhân gây dậy thì sớm cho đến nay rất khó xác định, có thể do ảnh hưởng nhiều từ môi trường như phim ảnh, sách truyện, người lớn... còn về chế độ ăn uống có ảnh hưởng hay không thì vẫn chưa được xác định.

Cha mẹ hoặc người chăm sóc nên chú ý nếu thấy trẻ có những phát triển cơ thể khác với những trẻ đồng trang lứa thì nên đưa đi khám hoặc tham vấn với bác sĩ để có hướng điều trị. Điều trị cho trẻ DTS thường nhằm mục ngưng trưởng thành về sinh dục, giảm nguy cơ quan hệ sinh dục sớm, lạm dụng tình dục, cải thiện chiều cao của trẻ để có thể đạt chiều cao bình thường khi đến tuổi dậy thì, dự phòng những rối loạn về tâm lý...

Việc điều trị phụ thuộc vào các bản chất và khu trú của tổn thương bệnh lý nếu tìm được nguyên nhân. Thường các phương pháp trị liệu gồm có phẫu thuật xạ trị và dùng thuốc. Phẫu thuật và điều trị phóng xạ thường áp dụng đối với các khối u gây dậy thì sớm. Điều trị bằng thuốc là ức chế bài tiết giải phóng hóc môn sinh dục, ức chế quá trình dậy thì sớm, làm dừng quá trình phát triển đặc tính sinh dục thứ phát như như tuyến vú, kinh nguyệt, xuất tinh... làm giảm tốc độ đóng sớm các điểm cốt hoá của xương nhằm cải thiện chiều cao cuối cùng của trẻ.