Hệ lụy từ việc mất cân bằng giới tính khi sinh

Với tư tưởng trọng nam, khinh nữ, Việt Nam hiện nay đang phải đối mặt với tình trạng mất cân bằng giới tính. Và tất nhiên điều này cũng sẽ ảnh hưởng nặng nề đối với cơ cấu dân số, kinh tế xã hội sau này. Vậy những hệ lụy tương lai đó là gì?

Những con số thực tế

Thực tế cho thấy, trong suốt một thập niên qua Việt Nam đã có nhiều tiến bộ về bình đẳng giới. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là việc lựa chọn giới tính thai nhi trên cơ sở định kiến giới tiếp tục tồn tại dai dẳng trong xã hội. Thực trạng này đang dẫn tới nhiều hệ lụy về xã hội và dân số, nhất là tình trạng mất cân bằng giới tính.

Kết quả Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 của Tổng cục Thống kê cho thấy, tỷ số giới tính khi sinh - SRB (Chỉ số SRB phản ánh cân bằng giới tính của số bé trai và bé gái khi được sinh ra. Tỷ số này thông thường là 104-106 bé trai/100 bé gái sinh ra sống) của Việt Nam có xu hướng tăng hơn so với mức sinh học tự nhiên từ năm 2006 đến nay, đưa ra bằng chứng về mất cân bằng giới tính khi sinh tại Việt Nam. Trong đó, SRB năm 2019 giảm so với năm 2018 nhưng vẫn ở mức cao (năm 2018: 114,8 bé trai/100 bé gái; năm 2019: 111,5 bé trai/100 bé gái).

Sự gia tăng bất thường về SRB của Việt Nam trong hơn một thập kỷ gần đây đang là mối quan tâm hàng đầu của các nhà lập chính sách. Theo đó, những cảnh báo về hệ lụy của sự mất cân bằng giới tính khi sinh và sự quyết liệt thực hiện các chính sách nhằm xóa bỏ sự can thiệp có chủ đích trong lựa chọn giới tính khi mang thai ở Việt Nam trong thời gian qua chưa đem lại hiệu quả cao; tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh chưa được khắc phục.

Kết quả điều tra cho thấy, SRB của khu vực thành thị thấp hơn nông thôn, tương ứng là 110,8 và 111,8 bé trai/100 bé gái. SRB giữa các vùng có sự chênh lệch đáng kể, SRB cao nhất ở Đồng bằng sông Hồng (115,5 bé trai/100 bé gái) và thấp nhất ở Đồng bằng sông Cửu Long (106,9 bé trai/100 bé gái). Sự khác biệt của SRB giữa khu vực thành thị và nông thôn thuộc Đồng bằng sông Hồng cũng cao nhất cả nước. SRB của Trung du và miền núi phía Bắc năm 2009 là 108,5 bé trai/100 bé gái, tăng lên 114,2 bé trai/100 bé gái năm 2019. SRB của Đồng bằng sông Hồng năm 2009 là 115,3 bé trai/100 bé gái, tăng nhẹ lên 115,5 bé trai/100 bé gái năm 2019. Qua 10 năm, mức tăng SRB của Trung du và miền núi phía Bắc nhiều hơn mức tăng SRB của Đồng bằng sông Hồng.

Có thể thấy, mất cân bằng giới tính khi sinh ở Việt Nam là do một số nguyên nhân như: Sự ưa thích sinh con trai trong bối cảnh giảm sinh; văn hóa Nho giáo với phong tục về việc mong muốn có con trai để nối dõi tông đường, thờ cúng tổ tiên; cũng như đánh giá thấp giá trị của nữ giới trong gia đình và xã hội tại mỗi vùng, miền; và việc tiếp cận các dịch vụ y tế dễ dàng hơn trong lựa chọn giới tính thai nhi khi mang thai hoặc chuẩn đoán giới tính thai nhi dẫn tới nạo phá thai vì lý do lựa chọn giới tính...

Tổng cục Thống kê nhận định, cấu trúc dân số trong những thập kỷ tới sẽ mang dấu ấn của việc lựa chọn giới tính hiện tại, với quy mô dân số nam vượt trội trong một thời gian dài. Theo các nhà khoa học xã hội, tác động chính của hiện tượng mất cân bằng giới tính khi sinh sẽ liên quan tới quá trình hình thành và cấu trúc gia đình, đặc biệt là hệ thống hôn nhân.

Nam giới trẻ tuổi sẽ bị dư thừa so với nữ do tỷ lệ nữ giới đang giảm dần trong cùng một thế hệ và kết quả là họ có thể phải đối mặt với những khó khăn nghiêm trọng khi tìm kiếm bạn đời. Trì hoãn hôn nhân trong nam giới hoặc gia tăng tỷ lệ sống độc thân là những khả năng có thể xảy ra trong tương lai do tình trạng thiếu phụ nữ trong độ tuổi kết hôn. Điều này sẽ tác động ngược lại hệ thống gia đình trong tương lai.

Những hệ lụy phải gánh chịu trong tương lai

Trong công bố mới đây về Báo cáo Thực trạng dân số thế giới năm 2020, Quỹ Dân số Liên hiệp quốc (UNFPA) cũng cảnh báo những hệ lụy rất đáng lo ngại về tình trạng mất cân bằng tỷ số giới tính khi sinh gia tăng nhanh chóng ở Việt Nam. Theo đó, với tỷ số SRB hiện nay, UNFPA ước tính Việt Nam sẽ thiếu hụt 40.800 trẻ sơ sinh gái mỗi năm. Đối với Việt Nam, bình đẳng giới luôn là mục tiêu và động lực cho sự phát triển bền vững, nhưng do chịu ảnh hưởng nặng nề của quan niệm Nho giáo nên những quan niệm bất bình đẳng giới (trọng nam hơn nữ, sính con trai hơn con gái) vẫn còn nhiều, làm gia tăng mất cân bằng giới tính khi sinh.

Do vậy, tại Hội nghị lần thứ sáu, Khóa XII, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ban hành Nghị quyết số 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới. Nghị quyết nêu rõ “Mất cân bằng giới tính khi sinh tăng nhanh đã ở mức nghiêm trọng” và đặt mục tiêu “đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên”, “Đến năm 2030: Tỷ số giới tính khi sinh dưới 109 bé trai/100 bé gái sinh ra sống”. Điều đó cho thấy, mục tiêu đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên là rất quan trọng và được ưu tiên hàng đầu.