Nâng cao chất lượng dân số nhờ sàng lọc trước sinh- sàng lọc sơ sinh

Hiện nay, phương pháp sàng lọc trước sinh và sơ sinh được áp dụng ngày càng nhiều bởi những hiệu quả mà nó mang lại. Không những giảm thiểu được gánh nặng cho gia đình mà còn mang đến chất lượng dân số tốt. Tuy nhiên vẫn còn nhiều khó khăn xung quanh công tác này.

Hiện trạng áp dụng phương pháp sàng lọc trước sinh, sơ sinh

Dị tật bẩm sinh là một trong những bất thường hay gặp ở thai nhi và trẻ sơ sinh. Sàng lọc trước sinh và sơ sinh được coi là biện pháp hữu hiệu phát hiện dị tật, qua đó góp phần nâng cao chất lượng dân số. Tại Hà Tĩnh, Đề án sàng lọc trước sinh và sàng lọc sơ sinh (SLTS&SLSS) được triển khai từ năm 2009 đã và đang mang lại nhiều kết quả quan trọng, góp phần nâng cao nhận thức của người dân về công tác SLTS&SLSS.

Năm 2019, Đề án SLTS&SLSS tiếp tục được duy trì, triển khai tại 191 xã, thuộc 13 huyện, thị xã, thành phố. Thực hiện Đề án SLTS&SLSS đã tạo cơ hội cho ngày càng nhiều trẻ em được tiếp cận chương trình nhằm phát hiện, can thiệp và điều trị sớm các bệnh, rối loạn chuyển hóa, di truyền trong giai đoạn đầu đời. Ngoài hội chứng down, sàng lọc trước sinh và sơ sinh còn giúp phát hiện hội chứng Edwards (dị tật do thừa nhiễm sắc thể), dị tật ống thần kinh, thiếu men G6PD (trẻ không đủ men này, các tế bào hồng cầu khó hoạt động bình thường), tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh, Thalassemia (tan máu bẩm sinh), suy giáp trạng bẩm sinh...

Theo báo cáo của Vụ Sức khỏe Bà mẹ và Trẻ em (Bộ Y tế), trung bình mỗi năm tại Việt Nam có khoảng 1,4 triệu trẻ được sinh ra, trong đó có từ 1,5% - 2% số trẻ mắc phải các dị tật bẩm sinh. Tuy nhiên, trung bình cả nước mới có khoảng 30% số trẻ em được sàng lọc chẩn đoán trước sinh và sơ sinh. Tính đến hết tháng 11/2019, toàn tỉnh Hà Tĩnh đã có 5.986 trường hợp sàng lọc trước sinh và 5.259 trẻ sơ sinh được lấy mẫu máu gót chân, tương ứng tỷ lệ sàng lọc trước sinh trên địa bàn Hà Tĩnh là 35,9% và tỷ lệ sàng lọc sơ sinh là 31,54%.

Bác sĩ Bùi Quốc Hùng, Chi cục trưởng Chi cục DS-KHHGĐ cho rằng, để có được kết quả này, thời gian qua, Hà Tĩnh đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, đồng thời nâng cao năng lực cho cán bộ trực tiếp tham gia quá trình sàng lọc. Việc sàng lọc trước sinh và sơ sinh giờ không chỉ là chuyện cá nhân của mỗi gia đình, mà chính là bước đi lâu dài của ngành Dân số nói riêng và cả xã hội nói chung, vì mục tiêu cải thiện, nâng cao chất lượng giống nòi...

Bác sĩ Bùi Quốc Hùng khuyến cáo, các trường hợp cần chẩn đoán trước sinh gồm: Phụ nữ mang thai trên 35 tuổi; kết hôn cận huyết; tiền sử gia đình có người bị dị tật bẩm sinh; có tiền sử sinh non, sẩy thai, thai lưu chưa rõ nguyên nhân; bị nhiễm bệnh 3 tháng đầu của thai kỳ như: Rubella, cảm cúm, bệnh nội khoa...

Ngoài ra, bố hoặc mẹ thường phải làm việc và sinh hoạt trong môi trường độc hại, có nhiều hóa chất. Với phụ nữ khỏe mạnh bình thường, có nguy cơ thấp cũng nên thực hiện siêu âm tầm soát dị tật ở các mốc quan trọng, khi thai 12 tuần, 22 tuần và 32 tuần. Với sàng lọc sơ sinh, sau sinh tối thiểu 24 tiếng, bé sẽ được lấy máu gót chân để xét nghiệm sàng lọc các chỉ số liên quan tới rối loạn chuyển hóa, tan máu bẩm sinh.

Đẩy mạnh phương pháp trong thời gian tới

Thời gian tới, để đẩy mạnh công tác sàng lọc trước sinh, sàng lọc sơ sinh góp phần nâng cao chất lượng dân số trên địa bàn, ngành Dân số tiếp tục tăng cường việc tập huấn về chuyên môn nghiệp vụ cho các đơn vị y tế. Ký hợp đồng trách nhiệm với Bệnh viện Đa khoa tỉnh, bệnh viện đa khoa tuyến huyện. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động để người dân nâng cao hiểu biết về lợi ích của hoạt động sàng lọc – chẩn đoán trước sinh và sơ sinh để mọi trẻ em sinh ra và phụ nữ có thai đều được tầm soát và chẩn đoán sớm, nhằm tránh được những dị dạng ở thai nhi từ đó không ngừng nâng cao chất lượng dân số cho người dân.

Qua đó, góp phần chuyển đổi dần nhận thức của cộng đồng, tự chi trả các dịch vụ chăm sóc SKSS-KHHGĐ nói chung.